طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزای غیرسازه‌ای معماری، عنوان آیین نامه‌ای است که آن را با نام پیوست ششم می‌شناسیم و با همین عنوان کوتاه در مکالمات مالکان و مهندسین فعال صنعت عمران رد و بدل می‌شود.
این استاندارد، پیوستی است که در سال 1398 به آیین نامه 2800 اضافه شد و الزاماتی جدید برای کاهش خسارات جانی و مالی ساختمان‌ها و همین‌طور بالا بردن ایمنی آنها وضع کرد.
درطی سال‌های اخیر زلزله‌های زیادی داشته‌ایم که برخی از آنها همیشه در ذهن هم‌میهنان‌مان ضبط و در تاریخ کشورمان به عنوان رویداری تلخ ثبت گردیده‌است. آیین‌نامه 2800 الزاماتی بود که نتیجه تجربیات جامعه مهندسان عمران و ساخت و ساز کشور برای بهبود وضعیت ساخت‌وساز در کشورما وضع شد و نتایج خوبی نیز داشت.
در سال 1396 بود که زلزله‌ای در منجیل و رودبار رخ داد و شاهد خرابی‌های زیادی بودیم. بعد از آن در سال 1382، زلزله‌ای سخت در شهر بم به وقوع پیوست و باعث شد تا نام این شهر، ناخودآگاه ما را یاد آن روزهای تلخ بیندازد. در طی سال‌های اخیر نیز شاهد زلزله‌هایی دیگر بوده‌ایم، مانند زلزله سال 1396 سرپل ذهاب و سال 1398 کرمانشاه که خرابی‌ها و ویرانی های زیادی به بارآورد.
بعد از زلزله منجیل توجهات به سمت آیین نامه 2800 رفت و در طی این سال‌ها، این آیین نامه، ویرایش‌ها، اصلاحات و تکاملات زیادی داشته‌است. اما همواره تمرکز بیشتر این استاندارد به فنداسیون اصلی سازه بود و به اجزای غیرسازه‌ای ساختمان کمتر پرداخته‌شده‌بود. به همین دلیل پیوستی به آیین نامه 2800 اضافه‌شد که تمرکز آن بر روی اجزای غیرسازه‌ای به خصوص دیوارهای داخلی و پیرامونی ساختمان بود.
خسارت‌هایی که به دلیل ناکارآمدی دیوارهای داخلی و پیرامونی و در کل اجرای نامناسب اجزای غیرسازه‌ای در زمان بروز زلزله ایجاد می‌شود در کل دنیا و ایران اندک نیست و باید توجه ویژه‌ای به آن گردد. مرکز راه و تحقیقات و شهرسازی در پیوست ششم استاندارد 2800 پس از انجام آزمایشات فراوانی، مجموعه‌ای منظم از مقررات و الزامات را تدوین کرده‌است که در جهت ایمنی‌سازی اجزای غیرسازه‌ای می‌باشد.
پیوست ششم استاندارد 2800 را می‌توان به دو بخش کلی تقسیم کرد، بخش اول تمرکز بر روی دیوارهایی از ساختمان را دارد که باربر نیستند و هدف اصلی این دیوارها، ایجاد پارتیشن‌بندی برای ساختمان است. در بخش دوم پیوست ششم تمرکز بر دیوارهایی است که به سازه چسبانده می‌شوند و در اصطلاح دیوارهای میانقابی می‌باشند.
در این استاندارد از المان‌هایی برای تسلیح دیوارهای داخلی و پیرامونی سازه صحبت شده‌است که عدم استفاده از آنها، یعنی عدم رعایت قوانین ساخت و ساز. پس در عین اینکه رعایت پیوست ششم یک آینده‌نگری هوشمندانه و خردمندانه‌است، مالکان را از عدم اجرای آن گریزی نیست.
تسلیحات معرفی‌شده در پیوست ششم
وال پست‌ها و وادار ها) این المان‌ها در انواع مختلفی وجود دارند و دارای مقررات اجرایی زیادی هستند، که در شرایط مختلف تفاوت دارند. به همین دلیل امکان ارائه توضیحات تفصیلی برای آن در این مقاله وجود ندارد. اما به طور خلاصه وال پست المانی است که برای اتصال غیرمستقیم دیواره به تیر و ستون، به‌طوری‌که امکان حرکت آزاد در داخل قاب برای دیوار فراهم باشد، نصب می‌گردد. در زمان بروز زلزله، باید دیوارها در عین‌این‌که به صورت غیرمستقیم به اسکلت ساختمان متصل می‌باشند، امکان حرکت مستقل را داشته‌باشند تا تحت تاثیر فشار ناشی از جنبش ستون‌ها و تیرها نباشند و کمتر دچار فروریزش شوند.
میلگرد بستر
این المان دارای ساختاری بسیار ساده می‌باشد. میلگرد بستر در بین رج‌های دیوار و در داخل ملات آنها مدفون می‌شود و عمل یکپارچه‌سازی دیوار را بر عهده دارد. دیوارهای داخلی و پیرامونی دارای ضخامت اندکی می‌باشند چرا که بار مرده ساختمان باید کنترل شود و زمانی که دیوارهای ما از نوع باربر نیستند، باید وزن آن تا حد ممکن اندک باشند. پس استفاده از میلگرد بستر باعث می‌شود میزان مقاومت دیوار در برابر ترک‌خوردگی‌ها، فروریزش‌ها، شکم‌دادن‌ها و … تا حد بسیار زیادی کاهش یابد و در زمان بروز زلزله میزان خسارات را بسیار کاهش دهد.
بست های رادیکالی و ساده
در دیوارهای هبلکسی که ملات بستر آن نازک بوده و ضخامت بسیار اندکی در مقایسه با دیوارهای آجری و بلوکی دارند امکان استفاده از المان میلگرد بستر نیست، به همین دلیل از این المان برای تسلیح آنها استفاده می‌شود. به‌صورتی‌که به وسیله بست رادیکالی دیوار به ستون و تیر متصل می‌شود و بلوک ها نیز به وسیله تسمه دوخت به یکدیگر متصل می‌شوند.
وال پست منقطع یا ناودانی منقطع
راه دیگری که برای اتصال دیوار به ستون وجود دارد استفاده از ناودانی منقطع می‌باشد، به مانند وال پست‌های سراسری، هر دو المان وظیفه یکسانی دارند. اما تفاوت در این است که ناودانی منقطع در طول‌های کوتاه و به صورت غیر سرتاسری استفاده می‌شود و دیوار را به ستون و سقف متصل می‌کند. یک فاصله 3 سانتی‌متری نیز بین وال پست و دیوار ایجاد و به وسیله مواد تراکم پذیر پوشانده می‌شود تا امکان حرکت در داخل قاب برای دیوار فراهم گردد. پایین آمدن وزن سازه، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و مواد اولیه، بالابردن سرعت نصب و تسهیل نصب از فواید استفاده از وال پست منقطع به‌جای وال پست‌های سرتاسری است.
نتیجه گیری
در انتها می‌توانید از وبسایت‌هایی که در این زمینه فعال و مطمئن هستند، اقدام به دانلود پیوست ششم استاندارد 2800 کنید. پیوست ششم در کمتر از 100 صفحه ارائه شده‌است که نشریاتی مانند نشریه 724 سازمان برنامه و بودجه مکملی برای آن می‌باشد.
