شما زمانی می‌توانید از حق‌وحقوقی که در قانون برایتان در نظر گرفته‌شده است استفاده کنید که با این حق‌وحقوق آشنا باشید. یکی از این حقوق حق ارتفاق است که کمتر کسی حتی نام آن را شنیده است. در این مقاله از zoomila.com قصد داریم با بیان مثال‌هایی به توضیح و چگونگی ایجاد آن بپردازیم.
فرض کنید کشاورز هستید و برای آبیاری زمینتان مجبور به رد شدن از زمین همسایه هستید؛ در این صورت در زمین همسایه حق ارتفاق دارید به این معنی که می‌توانید از آن زمین عبور کنید.
اگر بخواهیم حق ارتفاق را بسیار ساده تعریف کنیم باید بگوییم:
حق ارتفاق به معنای استفاده کردن از حق فرد دیگری است که این حق تنها مختص ملک است.
دو فرد A و B را در نظر بگیرید؛ فرض کنید پله‌های خانه فرد A از حیاط فرد B می‌گذرد، در این صورت هر چند بار که فرد B ملک را بفروشد و مالک‌ها عوض شوند، حق ارتفاق فرد A از بین نمی‌رود و همچنان می‌تواند از آن حیاط عبور کند.
نحوه ایجاد حق ارتفاق
حق ارتفاق به دو صورت طبیعی و قراردادی ایجاد می‌شود؛ اما منظور از هر کدام چیست؟
ایجاد حق ارتفاق قراردادی
اگر دو مالک طی قراردادی با هم توافق کنند که یکی از آن‌ها در ملک دیگری راه عبور داشته باشد، حق ارتفاق ایجاد می‌شود. حق ارتفاق قراردادی دائمی است و تا زمان وجود دو ملک، این حق برقرار است.
ایجاد حق ارتفاق طبیعی
اگر مجرای آب یک زمین کشاورزی به ناچار از زمین دیگری عبور کند، در این صورت حق ارتفاق به دلیل وضعیتی طبیعی ایجادشده است.
آیا می‌توان حق ارتفاق را تقسیم کرد؟
در پاسخ لازم است بگوییم خیر. حق ارتفاق قابل تقسیم شدن نیست. برای مثال، اگر یک ملک مشاعی که دارای حق ارتفاق در خانه مجاور است، بین مالکان تقسیم شود، در این صورت حق ارتفاق به یکی از مالکان اختصاص نمی‌یابد و مختص همه آن‌ها است.
خواندن این مقاله را از دست ندهید: اعراض از مالکیت چیست؟
شرایط قانونی حق ارتفاق
چشمه آبی که در زمین شخصی کسی واقع‌شده باشد، برای صاحب‌ملک بوده مگر در شرایطی که شخصی دیگر نیز به‌صورت عیناً یا انتفاعاً حقی در آن چشمه داشته باشد.
اگر از قدیم مجرای آبی در ملک کسی وجود داشته باشد که از همان قدیم استفاده از مجرای آب و حق عبور مرور برای شخص دوم در نظر گرفته‌شده باشد، مالک خانه حق مانع‌شدن برای عبور و مرور و برداشتن آب را نخواهد داشت.
زمانی که کسی حق عبور در ملک شخصی دیگر را نداشته باشد، اما صاحب‌ملک این اجازه را داده باشد، صاحب‌خانه می‌تواند هر زمان که خواست از اجازه خود صرف‌نظر کرده و مانع عبور افراد ازملک خود شود.
نصب ناودان به‌سوی ملک دیگری و ریختن برف و یا آب باران از بام خود به بام ملک دیگری مگر با اذن صاحب‌خانه امکان‌پذیر نیست.
اگر مجرای آب شخصی یک ملکی در ملک دیگری قرار داشته باشد و در مجرای آب مشکلی به وجود آید که عبور آب به خانه خسارت وارد می‌کند، صاحب‌خانه به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند صاحب مجرای آب را به تعمیر آن وادار کند، بلکه خود او باید برای دفع ضرر از خود اقدام کند؛ اما اگر خرابی در مجری آب به صورتی باشد که مانع عبور آب شد صاحب‌خانه هیچ حقی برای تعمیر آن نداشته و صاحب مجرای آب باید برای تعمیر آن اقدام کند و بدون اجازه مالک ملک حق ورود به خانه او را نخواهد داشت.
زمانی که شرکا ملکی دارای حقوق و منافعی باشند و ملک را مابین خود تقسیم کنند، پس از تقسیم ملک نیز هرکدام از شرکا به قدر حصه مالک آن حقوق و منافع خواهد بود. مثلاً ملکی دارای حق عبور در ملکی دیگر است، ملک دارای حق عبور بین چند نفر تقسیم می‌شود، تمامی شرکا پس از تقسیم ملک نیز حق عبور از همان محلی که سابقاً داشته‌اند را خواهند داشت.
حق‌الارتفاق مستلزم وسایل انتفاع از آن حق نیز است، مثلاً اگر کسی حق استفاده از چشمه و یا حوض آبی در ملک دیگری را داشته باشد، بنابراین حق عبور و مرور در ملک را نیز خواهد داشت.
ملکی که حق ارتفاقی از آن به دیگری داده‌شده، نمی‌تواند توسط مالک به صورتی تغییر کند که حق شخص مزبور از بین برود و یا با مشکل مواجه شود، این نوع از تغییرات زمانی می‌تواند انجام شود که صاحب‌ملک از صاحب حق اجازه کسب کرده باشد.
نویسنده: رویا سهرابی/تیم تحریریه وب‌سایت زومیلا
